Prof. zw. dr hab. Józef Orczyk urodził się 4 stycznia 1940 r. w Śremie, gdzie ukończył szkołę podstawową i średnią. Od 1957 r. studiował na uczelniach poznańskich, uzyskując stopnie magistra historii, pedagogiki i ekonomii. W 1967 r. uzyskał stopień doktora nauk ekonomicznych, w 1978 r. stopień naukowy doktora habilitowanego, a cztery lata później, w uznaniu dorobku naukowego oraz wkładu w kształcenie kadr naukowych, otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, z kolei w 1991 r. profesora zwyczajnego.
Karierę zawodową rozpoczął 1 października 1962 r. w Wyższej Szkole Ekonomicznej, gdzie pracował nieprzerwanie przez 50 lat, w tym również na stanowisku Prorektora ds. Dydaktyki. W latach 1992 – 1996 był rektorem Wyższej Szkoły Zarządzania i Bankowości w Poznaniu; w latach 1998 – 2007 - rektorem w Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Koninie. Pełnił też wiele funkcji: był Prezesem Zarządu Oddziału Poznańskiego Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego (1990 – 2002), założycielem w Polsce amerykańskiego Stowarzyszenia Studenci dla Przedsiębiorczości SIFE (1997 – 2009), od 1999 roku był wiceprzewodniczącym, a od 2007 do 2016 przewodniczącym Komitetu Nauk o Pracy i Polityce Społecznej Polskiej Akademii Nauk. Ponadto od 2004 r. jest członkiem Rady Naukowej przy Wielkopolskiej Izbie Przemysłowo - Handlowej w Poznaniu. Na specjalne podkreślenie zasługuje członkostwo i praca od 1998 r. w Wojewódzkiej Radzie ds. Rynku Pracy w Poznaniu, której przewodniczy od 2013 r. W dniu 15 kwietnia 2011 r. został powołany na przewodniczącego Rady Programowej Ośrodka Historii UEP, którego celem są sprawy upowszechniania historii i tradycji uniwersytetu. Od 2013 r. pełni obowiązki Rektora Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu, która w 2016 r. jako pierwsza prywatna uczelnia w Wielkopolsce uzyskała uprawnienia doktorskie.
Posiada bogaty, liczący kilkaset pozycji, dorobek naukowy oparty o współpracę z ośrodkami naukowymi na całym świecie z zakresu historii gospodarczej, funkcjonowania szkolnictwa wyższego, kształcenia i polityki kadrowej przedsiębiorstw. Wypracowana metodyka badań Profesora oraz wyniki własnych badań empirycznych stanowią oryginalny polski wkład w dziedzinę zarządzania kadrami, zdominowaną w dekadzie lat 90. przenoszeniem zagranicznych doświadczeń i wzorców. Pod jego kierownictwem naukowym 17 osób przygotowało z powodzeniem rozprawy doktorskie (4 z nich jest już profesorami tytularnymi), a ponad 700 - prace magisterskie. Przez wiele lat prowadził zajęcia dydaktyczne z polityki społecznej na Wydziale Politologii UAM. W 2008 r. był promotorem nadania tytułu doktora honoris causa UAM Alowi Gore.
Za swoją wieloletnią pracę naukową i dydaktyczną został w 2002 r. odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Wyrazem uznania dla dokonań w zakresie pracy i polityki społecznej było uhonorowanie w 2006 r. Medalem im. Wacława Szuberta. W okresie pracy zawodowej otrzymał 9 nagród Ministra. W 2012 r. otrzymał tytuł Honorowego Profesora PWSZ w Koninie za szczególne zasługi dla rozwoju Uczelni.
Tytuł Honorowy Obywatel Śremu wręczono profesorowi Józefowi Orczykowi 10 listopada 2017 roku podczas uroczystej XXXIX Sesji Rady Miejskiej w Śremie w Zespole Szkół Ogólnokształcących na podstawie Uchwały nr 343/XXXVII/2017 Rady Miejskiej w Śremie z dnia 28 września 2017 roku.
